Bu çarkıfelek başka çarkıfelek. 70’li yıllarda TRT’de başlayan sonra diğer kanallara atlayan ve 1500 programdan fazla süren bir TV oyunundan söz etmiyorum. Ki o çarkıfelek Güner Ümit, Tarık Tarcan, Halit Kıvanç, Mehmet Ali Erbil, Muazzez Ersoy, Deniz Seki, Emel Müftüoğlu, Arto, Hamdi Alkan, Petek Dinçöz, İlker Ayrık, Emre Karayel, Onur Büyüktopçu gibi sunucular tarafından sunulan belki de TV lerin en uzun süren TV oyunu idi.
45 yıl kimler geldi kimler geçti o dönen çarkın önünden.
Bu gün söz edeceğim çarkıfelek ise, sadece o ünlü çarka benzeyen çiçekleri nedeni ile çarkıfelek olarak adlandırılan çok değerli bir tıbbi bitki.
Bu çarkıfeleğin diğer ismi ise, birçoklarınız tarafından bilinen passiflora, teskin edici, rahatlatıcı bir ilaç olarak yıllardır şurupları, kapsülleri kullanılıyor. Latince adı Passiflora incarnata. Passifloranın toprak üstü kesimlerinin tümü drog, yani ilaç olarak kullanılıyor. Başka bir türü (ki passifloranın yaklaşık 400 kadar türü vardır) ülkemizde sarmaşık gibi, duvarlarda büyüyen tırmanıcı süs bitkisi olarak da kullanılmaktadır.
Meyveleri çok güzel kokulu ve yenilebilen bir bitkidir. Bazı ülkelerde bazı türleri meyvesi için yetiştirilir.
Mayalar, Aztekler, Kızılderililer tarafından ilaç olarak kullanılmış, günümüzde de kullanılmaya devam etmektedir. İlk kullanan insan gruplarından da anlaşılacağı üzere Amerika kıtasında, tropikal bölgelerde, Amazon yağmur ormanlarında yaygın olarak yetişir. Ülkemizde de kültürü yapılmakta olup, değerli bir ilaç olarak sinirleri yatıştırıcı, güçlendirici, kramp giderici uykusuzluk ve ağrı giderici olarak kullanılmaktadır.
İçeriğinde çeşitli flavonoitler kumarin glikoproteinler, pollisakkaritler, tabi bir de şeker türleri mevcuttur. Flavonoitlerden olan viteksin üzerinden değerlendirilen passiflora, çok az miktarda uçucu yağ da taşır. Droga hafif ve güzel kokusunu veren bu uçucu yağdır.
Passiflora incarnate ekstresi mükemmel bir kaygı giderici ilaç olarak kullanılır. Aynı zamanda tansiyon düşürücü, kalp çarpıntısını yavaşlatıcı etkisi de vardır.
Passifloranın çayı da hazırlanarak tüketilebilir. 1 kaşık drog (yani bitkinin toprak üstü kısmı) 150 cc kaynar su ilavesi ile mükemmel bir yatıştırıcı çay olarak kullanılır. Uykusuzluk ve kaygı giderici etkisini bir süre sonra gösterecektir.
Passiflora diğer yatıştırıcı droglar ile birlikte kombine edilerek de kullanılabilir. Valerianae radix, lavandula angustifolia gibi.
Ülkemizde 6 – 7 firma tarafından kapsül, şurup, tablet şeklinde preperatları eczanelerde satışa sunulmuştur. Şurubu extreden hazırlanmaktadır. Yurtdışında damla şeklinde de sunulmuş preperatları mevcuttur.
Sonuçta bizim çarkıfelek, konsantrasyon bozuklukları, uyku bozuklukları, yorgunluk, günlük hayattaki gerginlikler, verim kaybı, sinir gerginliği, stres vs. gibi tam da çağımızın rahatsızlıkları diyebileceğimiz rahatsızlıklarda birebirdir. Uykuya yatmadan önce içilecek bir fincan çayı da sizi rahatlatır ve uykuya dalmanızı kolaylaştırır. Bilinen bir yan etkisi de yoktur.
Ayrıca serada ya da Akdeniz, Ege ikliminde açıkta yetiştirilebilir. Bakırçay ovasında da başarı ile kültürü yapılmıştır.
Enver OLGUNSOY