Güneş dünyamızın temel yaşam kaynağıdır. Dünya ile birlikte güneşin çekim etkisi altında kalan 8 gezegen ile onların 150 uydusu, 5 cüce gezegen onların8 uydusu ve milyarlarca küçük gök cisminin de patronu güneştir. Bu sistem “güneş sistemi” olarak adlandırılır ve evrendeki yıldız sistemlerinden sadece biridir.
Dünyanın birçok hayati doğal döngüsü, güneş sayesinde gerçekleşir. Hatta insanlar için vitamin kaynağı olarak da görev görür. Biliyorsunuz “güneş vitamini” de denen D vitamini sentezi güneş ışınları aracılığı ile gerçekleşir. Kısacası insanlar için, dünya için, evren için güneş yaşamsal bir unsurdur.
İnsan sağlığı için bu kadar önemli olan güneş, bazen insanlara zarar da vermektedir. Yok güneş çarpması vs.gibi nispeten basit zararlardan söz etmeyeceğim. Daha ciddi bir zararından söz edeceğim; bazal hücreli karsinoma. Bir deri kanseri olan bu kanser türü deri kanserleri içinde en sık görülen deri kanseridir. (%75 civarı).
İçinde bulunduğumuz yaz sezonunda, hele hele iklim değişikliği nedeni ile dünyanın içinde bulunduğu bu sıkıntılı dönemde, size deri kanseri ve önlenmesi konusunda yazmak istedim.
Aslında tüm deri kanserine güneş ışıkları sebep olmaz, daha birçok nedeni vardır. Ancak dediğim gibi en sık görülen deri kanseri türünün oluşumunda etken olabildiği için sizlere güneşin zararlı etkilerinden ve korunma yollarından söz etmek istedim.
Yoğun güneşe maruz kalmak, yaş almak, erkek ve açık ten sarı veya kızıl saçlı olmak, ailede deri kanseri hikayesi olması, radyasyon, bağışıklık sisteminin azalması veya çökmesi deri kanseri riskleri olarak sayılabilir. Farklı tür deri kanseri vakalarına, bazı virüsler, eski yara izleri, iyileşmeyen yaralar, sigara, radyoterapi sebep olduğu gibi, başka bir tür deri kanserine de “ben” ler sebep olabilmektedir. 50 den fazla “ben” e sahipseniz deri kanseri sizin için büyük bir risk faktörüdür.
Daha önce deri yüzeyinde olmayan kısa sürede büyüyen, ağrı ve kaşıntısız sert kabuklu veya kepekli görünümdeki oluşumlar şüphe ile yaklaşılması gereken deri kanseri belirtileri olabilir.
Deri kanseri tipi, ancak biyopsi neticesi ile belirlenebilir. Daha önce yazdığım gibi kabaca 3 ayrı tip deri kanseri vardır. Ancak bu yazıda genellikle güneşe maruziyet sonucu oluşan “bazal hücreli karsinoma” konu olarak alınmıştır. “yassı hücreli karsinoma” ve “melanoma” diğer önemli 2 tip deri kanseridir.
İyi olan haber ise; çoğunlukla güneşe maruziyet ile oluşan bazal hücreli karsinomanın (BHK) metastaz riskinin hemen hemen hiç bulunmamasıdır. Uygun tedavi ile tekrarlama ve yayılma riski çok düşüktür.
Peki korunma için ne yapmalı?. Çocukluktan itibaren yoğun güneşten korunacağız. Üstelik sadece yaz aylarında değil, yaz-kış güneş koruyucularını kullanacağız. Kendi deri kontrollerimizi evde, aydınlık veya gün ışığı olan yerlerde sıklıkla yapacağız. Şüpheli bir durumda hemen bir dermatoloğa danışacağız. Sıkı takip deri kanserlerinin gelişimini azaltacaktır. Zira erken tanı ve uygun tedavi ile hastaların % 90-95’inde tam iyileşme elde edilebilmektedir.
Son söz olarak, güneş koruyucularından da söz edelim isterseniz. “SPF” harfleri ile ifade edilen ve güneş koruyucu kremlere yazılan bu ibare ve karşısındaki rakamlar, güneş koruma faktörü olarak bilinir. Bu kremler güneş altında geçirebileceğimiz zamanı uzatır ve koruma sağlar. UVA 320-400 nm, UVB 290-320 nm dalga boyu arasındaki güneş ışınlarına karşı vücudumuzu koruma amacı taşırlar. Ancak hiçbir güneş kremi yüzde yüz bir koruma sağlamaz. En sık kullanılan SPF faktörü 50 dir.
Güneşten koruyucu ürün kullanıldığında dahi, güneşte çok uzun süre kalınmamalı ve kalınacaksa sık sık güneşten koruyucu krem yenilenmelidir.
Enver OLGUNSOY