Diş otu olarak da adlandırılan maydonozgiller familyasından bir bitkidir. Öncelikle diş otunun (kürdan otu, kürdan gibi kullanılabilir) yararlarından söz edeyim. En önemli özelliği tohumlarından elde edilen tentür, düz kaslardaki spazmları (bronşiyal yollar, üriner kaslar, kalp kası vs.) çözmesi ve ağrıyı hemen gidermesidir. Ayrıca kalp kasının kanlanmasını da desteklemekte, kroner damarları genişletmekte ve de kalp kapasitesini yükseltmektedir.
Latince adı Ammi visnaga olan diş otu, ülkemizde Akdeniz bölgemizde yabani olarak yetişmektedir.
Kuzey Afrika ülkeleri, ABD, Meksika, Arjantin Şili’de kültüre alınmış ve bolca yetiştirilmektedir. Kolaylıkla yetiştirilebilen diş otu, maalesef ülkemizin pek değer vermediği bir kadim bitkimizdir.
İçeriğinde kellin, visnagin ana bileşenlerini ihtiva eder. Ülkemizdeki diş otu meyve ekstresi, Alman farmakopesinin işaret ettiği kellin oranının üstünde bir miktardır. Uçucu yağı da olan diş otunun bu uçucu yağında kafur, karvon ihtiva ettiği de bilinmektedir.
Kellin maddesi, bitkinin en önemli etken maddesi olup, kuvvetli bir antispazmotik ajandır. Ağrıları şıp diye keser. Ne kadar mı kullanacağız? Meyve tohum extresi 0,5 ml günde yeterlidir.Tentürü ise 4 ml. Günde kullanıldı mı ağrınız gider. Yan etki olarak biraz ışığa karşı hassasiyetiniz artar. Yani kullanırken fazlaca güneşlenmezseniz iyi edersiniz.
Ama tabii maalesef ülkemizde hazır ilacı bulunmamaktadır. Eczanelerimize müracaatla hazırlanması mümkün olabilecektir.
Ancak Avrupa da damla, drage, kaplanmış tablet, kapsül olarak bolca preperatı hazır olarak eczanelerde mevcuttur.
Alman farmakopesinde (resmi ilaç kitabı) kayıtlı olan ammi visnaga, umarım önümüzdeki yıllarda ülkemizde de kültüre alınıp, yetiştiriciliği başlatılır. Sonrası da meyvelerinden elde edilen etken ilaç maddeleri ile çeşitli farmasötik şekillerde kullanıma hazır ilaçlar firmalarımız tarafından üretilir ve halkımızda bu yararlı ilaçtan mahrum kalmaz.
Ülkemizde yabani olarak yetişen diş otunun, bazı yörelerde kurutulmuş çiçekleri çay olarak kullanılmaktadır. Ancak meyveleri daha değerli olup, etken maddesi kellin en çok kurutulmuş meyvelerinde bulunmaktadır. Son yıllarda ABD’de ammi visnaga konusunda daha ileri çalışmalar yapılmakta yeni yeni etkileri ortaya çıkmaktadır.
Tıbbi ve aromatik bitkiler için ülkemiz kaynak bir ülkedir. Birçok endemik bitkimiz vardır. Kısacası bu zenginliğimizin üzerine titremeli, vahşi hasat yöntemleri ile bu kadim bitkilerimizi yok etmemeli, aksine kültüre alınarak üreticilerimiz tarafından ekilip-biçilmesi sağlanmalıdır.
Bitkisel drog, bir çok zengin madde içerir. Bunu tabiat sentez eder. Bu mükemmeliyet karşısında “tabiatın en mükemmel laboratuvardan üstün olduğu kabul edilir” İlaç sahasında düşünme ve yeni maddeler ufku, ancak tabiatın tetkikinden sonra gelişti. Böylece birçok yenilikler doğdu. Fakat bunlara rağmen tabiatın yaptığı maddelerin hepsini yapmak mümkün olmadı. Fakat bu gün, drog ekstrelerini mi veya ondan elde edilen maddelerin mi kullanılması münakaşası yapılmaktadır. Ayrıca tabiat taklid edilerek sentez edilen çok çeşitli kimyasal madde hayatımıza girmiştir. Ancak tabiat tam olarak taklid edilemez ve muhtemelen sentetik kimyasallara oranla çok daha masumdur.
Enver OLGUNSOY