Namı diğer Goji Berry çok yıllık çalı formunda bir ağaççıktır. Ana vatanı Çin, Tibet gibi Asya ülkeleridir. Çin-Tibet’te 2000 yıldan bu yana geleneksel tıp uygulamalarında kullanılmaktadır. Bağışıklık sistemini kuvvetlendirdiği için, yaşam süresini uzattığı düşüncesi ile “mutluluk meyvesi” olarak isimlendirilir.
Bitkinin kökleri, çiçekleri, yaprak ve genç dalları, insan sağlığı için Çin’de çok değerli bir tıbbi bitki olarak bilinmektedir. Yaprağı-çiçeği çay olarak kullanıldığı gibi, olgun meyveleri ve kurutulmuş meyveleri gıda olarak ve insan sağlığı için çok değerlidir. Yetişkin dozu olarak kuru meyveden günde bir avuç (yaklaşık 25 gr.) yenmesi tavsiye edilmektedir.
Çin tıbbında ginseng gibi bitkiler yanında, önem verilen ve milattan önce 200 yılında dahi tıbbi kayıtlara geçirilmiş bir bitkidir.
Ülkemizde ise maalesef yeteri kadar tanınmamakta ve çeşitli yörelerde (Afyon, Kayseri, Antalya, Denizli, Niğde) çok az miktarlarda ekimi yapılmaktadır. Aslında yaklaşık 40 m.ye kadar inen kökleri ile verimsiz arazilerde ve erozyon kontrolünde kullanılabilir. 600 m. den 2000 metre yüksekliğe kadar yetişir. Sahil bölgelerinde mantar, kırmızı örümcek gibi zarar verici şartlar oluşma ihtimaline karşı dağlarda, orman kenarlarında, verimsiz taşlık alanlarda yetiştirilebilir. Böylece kıymetli topraklar da heba edilmemiş olur.
“Lycium barbarum” ki Lycium isminin Anadolu muz Likya uygarlığından geldiği tahmin edilmektedir. Ve “Lycium Chinense” türleri ülkemizde yetişmektedir. Turuncu-Kırmızı meyve verir bu iki tür. Ayrıca 3. Bir pahalı türü de vardır, ama satış problemleri nedeni ile pek tercih edilmez, o türünün meyveleri siyahtır.
Gün ışığını seven Goji Berry, -25 +40 derece sıcaklıklar arası dayanıklıdır. İlk ekildiğinde sulanır, sonrası kurak havaları da tolere edebilir. 4 m.ye kadar boylanabilen bitki, üst budamalar ile 1,5 – 2 m. boyda tutulursa verimi daha fazla olacaktır. Dikiminden sonra ilk yıl tadımlık, ikinci yıl numunelik, üçüncü yıldan itibaren satışa uygun miktarda 4-5 yılardan sonra da tam olgunluk, tam verim aşamasına gelir. Meyve üretimi neredeyse tüm yaz, sonbahar mevsiminde 5-6 ay hasat edilecek düzeyde olacaktır, verim de gayet iyidir. Dönüm başına kuru meyve verimi yaklaşık 250-275 kg. dır. Bu rakam daha ileriki yıllarda 450-500 kg. kadar çıkabilir. Tohum ya da çelikle üretimi olasıdır. Kurutulmuş meyveler suda yumuşatılır, içinden alınan tohumlar “torf” toprak karışımında çimlendirilir, (8-10 günde) boyları 10 cm ulaşınca şaşırtma yöntemi ile ekim yapılır. İki bitki arası 1 m. civarı, sıra aralıkları da yaklaşık 1,5 m. olmalıdır.
Hasat sırasında hijyene dikkat edilmeli, mantar bulaşına sebebiyet vermemek için ince ameliyat eldiveni ile ve kısa sapları meyve üzerinde kalacak şekilde hasat edilmelidir. Sapsız toplanırsa hem bitki yorulacak hem de sap bağlantısından çıkan sıvı, meyveleri birbirine yapıştıracak ve kurutmada zorluk yaşanacaktır.
Kuşlar en büyük ürün kaybına sebep olabilecek hasar vericilerdir. Ekim sahası ağ ile kapatılırsa bu hasar önlenebilir.
Kurt üzümü, yani ticari ismi ile Goji Berry, ülkemiz için tıbbi aromatik bitki ve gıda ürünü olarak çok önemli ve gelecek vadeden bir bitkidir.
Goji Berry’nin tıbbi faydalarına gelecek olursak, saymakla bitecek gibi değildir. Başlık olarak sıralamak istersem bana göre en çarpıcı tarafı ORAC değeri olarak ifade edilen antioksidan özelliğinin neredeyse tüm meyvelerin katbe kat üzerinde olmasıdır. Öyle ki, bir çok beslenme programında antioksidan olarak kullanın diye önerilen, yaban mersini, böğürtlenden 7-8 kat, nar dan 3 kat Bürüksel lahanası, pancar, ıspanak tan 10 kat antioksidan içermektedir. Aynı miktar portakalın içerdiği C vitamininden de 500 kat daha fazla C vitamini barındırmaktadır. Bu özelliği dışında Alzheimer, gastrointestinal bölge kanserlerinde, anti tümör, akciğer kanseri tedavisi sırasında uygulanan radyasyonun etkisini arttırmada, kemoterapi yan etkilerini azaltmada, kan şekerini dengelemede, karaciğeri korumada, tansiyonu dengelemede, afrodizyak olarak, kataraktı önlemede, damar plak oluşumunu önlemede, hasarlı DNA restorasyonunda kullanılır.
Ancak en önemli özelliği olan immun cevabın oluşmasında, yani bağışık sistemi desteklemede kullanılabilmesidir. Böylece bir çok kanser türünde oluşan anti-tümör cevapların oluşmasını sağlar. Bunu makrofaj ve dendritik hücreleri aktive ederek yapmaktadır. Tümör hücrelerinde ölüme sebep olan apoptozis olayını da hızlandırmaktadır.
Yan etkilerine gelince sadece gündüz alınmalı uykusuzluğa sebep olabilir. Fazla tüketildiğinde tansiyonu yükseltir, diyabet ilaçları kullananları etkileyebilir. Ancak sadece 20-25 gr. kullanımı uygundur.
Bol selenyum içerdiği için hamile kadınlar gebelik döneminde kullanmamalıdır.
Goji Berry hücre yenilenmesini hızlandırdığı için kozmetik amaçlı da kullanılır. Cildi yenileyici özelliği nedeni ile el, yüz kremi, gece bakım kremi, kırışıklık önleyici, göz kremi ve serumları terkiplerine girer.
Kınık bölgemizde yüksek orman kenarlarında rahatlıkla yetiştirilebilir. OSB içinde de yetiştirilmesi mümkündür, ancak mantar ve zararlı mücadelesi iyi yapılmalı, rüzgarı bol yörelere ekilmelidir.
Ülkemize ithal edilen kurt üzümü üretimi bolca yapılabilir ve ithalatın önü kesildiği gibi ihracatı da yapılabilir.
Enver OLGUNSOY