Son yıllarda “tıbbi aromatik bitki” denince nedense ilk akla gelen lavanta oluyor. Bu konuya merak saranlar, tıbbi aromatik bitki üretmek isteyenler, lavanta üretmek üzerine hayal kurup, planlar yapıyorlar.
Birçok kişi, hatta kurum da lavanta üretmek üzere harekete geçiyor, bir bölümü de bu üretimi gerçekleştirmiş durumda . Ancak “lavanta” konusu bu kadar çok kişi-kurum tarafından ele alınıp üretilmeye başladığı için, lavanta bitkisinden elde edilen uçucu yağı “lavanta yağı” maalesef piyasada gerektiği değeri bulamıyor, hatta üreticinin elinde kalabiliyor. Halbuki “lavanta yağı” özellikle doğru cins lavanta bitkisinden elde edildi ise, çok değerli bir tıbbi aromatik uçucu yağ.
Bitkilerden elde edilen elde edilen uçucu yağlar yaşamımızı düşündüğümüzden çok daha fazla etkiliyor. Vücudun kimyasını değiştiriyor. Bedenimizin sistemlerini destekliyor, duygudurum buzukluklarımızı düzenliyor, uçucu yağ solunması seratonin ve dopamin salgılarımızı tetikliyor, depresyon, anksiyeteye karşı olabildiği gibi, ağrı kesici, bulantı önleyici, üst solunum yollarını rahatlatıcı, antiviral etki gösteriyor, hatta en önemlisi de bağışıklık sistemimizi destekliyor. Tabii bu etkileri tek bir uçucu yağ sağlamiyor. Çok çeşitli bitkinin uçucu yağları bu tür etki yapıyor.
Bu pandemi döneminde özellikle antiviral etki çok önem kazandı. Solunma yoluyla bürna çekilen doğru cins kekik uçucu yağı, daha çok burun yoluyla bulaşan covid 19 virüslerini burunda bloke edip, çok ciddi bir defans sağlayabiliyor.
Ana konumuz lavantaya dönersek, bir Akdeniz bitkisi olan lavantanın 40 kadar türü (lavandula sp) bulunmakta olup 400 kadar da melez (hibrit) çeşidi vardır. Ticari öneme sahip 3 tür ve 1 hibrit vardır.
Lavandula angustifolia
Lavandula intermedia (hibrit)
Lavandula latifolia
Lavandula stoechas (karabaş)
Bu ticari 4 lavanta türünden en önemlisi ve tıbbi lavanta olarak sözü edilen cinsi, lavandula angustifolia ismi verilendir.
Ülkemizde tabii (yabani) olarak yetişen, bildiğiniz gibi halk arasında “karabaş otu” denen türdür. Diğer türler kültüre alınarak yetiştirilir.
Karabaş otu, halk arasında ağrı kesici, balgam söktürücü, idrar yolu rahatsızlığına karşı, sinir ve kalp kuvvetlendirici, astımda yatıştırıcı, egzama, yara iyileştirici olarak Anadolu da sıklıkla kullanılmaktadır.
Lavanta tohumla ya da çelikle ile üretilebilir. Kurak ve yarı kurak iklim bitkisidir. Soğuğa da oldukça dayanıklıdır. (-15, -20 derece) ve çok yıllık bir bitkidir. (15-20 yıl)
Lavanta bitkisinin ekonomik olarak kullanılan bölümü, çiçekleri ve tabii bu çiçeklerden elde edilen uçucu yağıdır. (yaprakların çiçeklere karışmaması temin edilmeli). 6. yıla değin verim artmakta daha sonraki yıllarda azalmaya başlamaktadır. Hasat elle, yarı mekanize ve mekanize olarak yapılabilir.
Toplanan lavanta çiçeklerinden, birçok tıbbi ve kozmetik ürün yapıldığı gibi, en çok da su buharı distilasyonu ile uçucu yağı elde edilir.
Eski çağlardan günümüze kullanılan lavanta bitkisi, tıp alanında, özellikle yağının hastanelerde kullanıldığı bilinmektedir. Uçucu yağı aromaterapi ve masaj terapide yaygın olarak kullanılmaktadır. Birçok tıbbi yararı vardır. Ayrıca gıda sanayinde de kullanılmaktadır. Arılarla buluşturulursa lavanta balı, enfes bir bal cinsi olarak tüketime sunulabilir.
Ancak burada daha çok tıbbi cinsi olan, lavandula angustifolia cinsinin, uçucu yağından söz etmek gerek. Bu harika uçucu yağı koklamak, rahatlatıcı, sakinleştirici giderek uykuya dalma süresini kısaltarak rahat bir uykunun doğal yoludur. Sizi rüyalar alemine götürecek ve çağımızın çok önemli bir problemi olan uykusuzluğa çare olabilecek çok önemli bir uçucu yağdır.
Doğal yağ odaya püskürtülebildiği gibi, bazı süper emici ajanlara emdirilip hapsedilmiş şekli burun tüpü (inhalatör) olarak da piyasada mevcuttur. Bu burun tüpü, size taşıma kolaylığı sağlar ve lavanta yağını daima erişebileceğiniz yakınlıkta tutma olanağı verir.
Ancak daha önce de sözünü ettiğim gibi herhangi bir lavanta cinsinin uçucu yağı değil, sadece tıbbi cinsi olan lavandula angustifolia cinsi uçucu yağı bu şekilde etki ettiğini de unutmamak gerek.
Lavanta yağı ile iyi uykular
Enver OLGUNSOY