Çok özel ve baygın kokulu bir çiçektir melissa.. geceleri çok daha güzel bu kokusunu akşamın derinliklerine doğru yayar. Ama nedense ona verilen bu ad maalesef başka çok değerli bir tıbbi bitkinin adıdır. Bu baygın kokulu çiçek halk arasında kolonya (parfüm) çiçeği olarak adlandırılır ve latince adı “Cestrum Nocturnum” dur. Halbuki gerçek melissa tıbbi bitkisinin halk arasında adı limon nanesi ya da kavun otu olarak bilinir ve latince adı da “Melissa officinalis” tir.
Tabii sonuçta her iki Melissa da halk arasında çok sevilir ve hatta kız çocuklarına bolca Melisa adını verir aileler.
Fakat biz düşündüğünüz gibi bu yazıya tıbbi ve aromatik olanını, yani Melissa officinalisi misafir edeceğiz.
Ülkemizde Kuzey ve Batı Anadolu da yabani olarak yetişebildiği gibi kültüre alınarak üretimi de yapılmaktadır. Tıbbi olarak kullanılan bölümü taze ve kurutulmuş yapraklarıdır. Yapraklar çiçeklenme döneminden önce toplanmalıdır. Taze toplanmış droglar çok daha değerlidir. Çok iyi korunarak saklanma durumunda tıbbi ömrü 6 ay kadardır. Zira çok az miktarda uçucu yağ taşıdığı için uzun süre ya da uygunsuz şartlarda saklandığı takdirde etkisini kaybetmektedir.
Avrupa farmakopesine kayıtlı olan Melissa officinalis droğu sakinleştirici (sedatif) olarak kullanılmaktadır.
Yaprakları, çiçeklenme öncesi uçucu yağı en yüksek orana çıktığı için, limon benzeri tat ve kokusunda olur.
Orta Avrupa, Almaya, İspanya’da yaygın olarak üretilir ve özellikle Almanya’nın çok önemli bir tıbbi bitkisidir.
Melissa adı Latince Melita (balarısı) dan türetilmiş bir isimdir. Zira çiçeklenme döneminde çiçekleri balarıları arasında çok revaçtadır. Bu nedenle Melissa ile bal plantasyonları oluşturulabilir ve balı çok değerlidir.
Melissa officinalis antik zamanlardan bu yana kullanılagelen değerli, aynı zamanda yüksek fiata satılabilen bir tıbbi bitkidir. Bu nedenle Melissa da doğada vahşi hasada maruz kalmakta, bilinçsizce yok edilmektedir.
Bu arada halk arasında en çok kullanılan ismini yazmayı unuttum “OĞULOTU” olarak bilinir ve toplanıp kurutulup yurt dışına satılır. Melissa sıklıkla limon otu olarak bilinen “lippia citriodara” ile de karıştırılmakta ikisi de melissa ortak adı ile satılmaktadır. Lippia citriodara nın da ülkemizde yetiştiriciliği yapılmakta olup, iki tür farklı olmasına rağmen bu karışıklık sürmektedir. Sonuç olarak Melissa ismi, birçok farklı bitkide kullanılan dediğim gibi, kız çocuklarında dahi kullanılan çok sevilen bir isim olup çıkmıştır. (Hatta limongrass, Cymbopogan citratus) bitkisi ile de karıştırıldığı olur.
Lippia citriodora ve Limongrass Cymbopogan citratus bitkileri daha ziyade tropikal bölgelerde (Endonezya vs.) yetiştiği için o bölgelerden gelen limon kokusu taşıyan benzer bitkiler Melissa officinalis ile karıştırılmamalıdır. Melissa officinalis bir ılıman iklim bitkisidir.
Roma döneminden beri ilaç olarak yaralarada, zehirli hayvan ısırıklarında kullanıldığı gibi, insan bünyesi üzerinde çok özel bir etkisi olduğuna inanılırdı. Manastır bahçelerinde özel olarak Melissa officinalis ruhani bir özellik addedilerek yetiştirilmiştir.
Uygun şekilde kurutulmuş yaprakları yüzde 0,3 civarında, en mükemmel droglar ise yüzde 0,7 -0,8 oranında uçucu yağ içerir. Ülkemizde ise maalesef yüzde 0,1 oranında uçucu yağ ihtiva ettiği tespit edilmiştir. Dolayısıyla bitkinin ıslah edilmesi gerekmekte ve daha çok uçucu yağ ihtiva edecek şekle getirilmelidir.
Halk arasında sakinleştirici olarak bilinir ve migren, diş, kulak ağrıları, romatizmada ve uyku verici olarak kullanılır.
Alman resmi komisyonu sinirlilik ve uykusuzluk ile ilgili şikayetlerde kullanımını onaylamıştır. (Melissa ruhu) Homeopatik kullanımı da, kadınların adet düzensizliklerinde de kullanıldığı olmaktadır.
Yapraklarından (taze olan önerilir) çay olarak hazırlanabilir. 1 tatlı kaşığı yaprak 150 gr. Kaynar su ile 10 dk. bekletilir süzülür içilirse, teskin edici etkisi olduğu görülecektir.
Orta Avrupa da kremleri, kuru ve sıvı ekstreleri, damlaları, kapsülleri vardır.
Hasat, daha önce yazdığım gibi çiçeklenme döneminden önce ve sabah erken ya da akşama doğru serinde yapılmalıdır. Güneş ıısısı var iken hasat uygun değildir.
Ülkemizde ünlü bir maistral ilaç olan potion cordiate’nin formülüne girer.
Tarım orman bakanlığımızın oğul otu (melissa officinalis) konusunda fizibilite raporu mevcuttur yatırımcılara bu konuda yol gösterici olacaktır. Yatırımcıların bu raporu incelemesinde yarar görüyorum.
Enver OLGUNSOY