Ülkemizin hemen her yerinde, yol kenarlarında dahi, bahar habercisi sarı-beyaz çiçekleri ile gözleri okşayan papatya yetişmektedir. Ancak maalesef genellikle bu papatyalar tıbbi papatya değildir.
Ayrıca tıbbi olan papatya üretimi ise ülkemizde nerdeyse yoktur. Yani yer gök papatya ama “görsel şölen” den öte bir yararı yok maalesef.
Halk arasında “Alman papatyası” olarak adlandırılan ve kadınlarımızın genellikle saç rengini açmada kullandıkları papatya tıbbi papatyadır ve İngilizler de bu papatyaya Alman papatyası derler.
Tıbbi papatyanın adı literatürde Matricaria recutita L. dir. Buradaki Matricaria Latincede Mater-Mother anne kökünden gelir. Küçük çocuklar için her şeyin ilacı neredeyse bu tıbbi papatya anlamına.
Peki bir papatya çiçeği tıbbi mi değil mi, nasıl ayırt edeceğiz: Tıbbi papatyanın gövdesinde boydan boya uzanan küçük olukçuklar vardır. Ama en önemli ve kolaylıkla görebileceğimiz fark, beyaz petalleri taşıyan sarı renkli çiçek tablası, bombeli yani koni şeklinde olması ve bu koni, boyunca kesildiğinde içinin boş olmasıdır. Ülkemizdeki papatyaların sarısı düze yakın şekilli ve ikiye kesilince içi doludur.
Tıbbi papatya taze veya toplandıktan sonra gölgede, açık havada süratle kurutulmuş ve dalları içermeyen çiçekleri, çeşitli rahatsızlıklarda kullanılmaya, yada uçucu yağını elde etmek üzere su buharı distilasyonuna hazırdır artık. Ayrıca çiçek açılmasını takiben 3-5 gün içinde hasat edilmelidir aksi takdirde elde edilecek ürün kalitesi bozulur.
Tıbbi papatya diğer ismiyle Alman papatyası adını aldığı ülkede yani Almanya da en fazla olmak üzere Belçika, İngiltere, Macaristan ve eski Yugoslavya da kültürü yapılmaktadır. Tıbbi drog olarak en iyileri Macaristan ve Yugoslavya kaynaklı olanlarıdır.
Tıbbi papatyanın uçucu yağı koyu mavi renkli olur. Bu mavi rengi veren içindeki kamazülen adlı etken maddedir. Bu mavi renk su buharı distilasyonu sırasında meydana gelir. Ayrıca “bisabolol” ve En-indisikloeteri içeren tıbbi papatya uçucu yağı, apigenin, kuersetin başta olmak üzere çeşitli flavonoitler de ihtiva etmektedir.
Uçucu yağını nerelerde kullanabiliriz; Öncelikle adele gevşetici, spazm çözücü, antimikrobial ve fungisid (mantarlara karşı) kullanabiliriz. Koklayarak (inhalasyon yoluyla) solunum yolları enfeksiyonlarında, dahilen mide-barsak sancılarında, adet görememe durumlarında kullanımı da mümkündür.
Tıbbi papatya ekstreleri ağız mukoza hasarlarında, egzama ve hemoroitlerde lapa şeklinde iltihap giderici olarak ve gingivit gibi diş eti rahatsızlıklarında kullanılabilmektedir. Ancak en önemli kullanım alanı derseniz mide-barsak sancıları ve enfeksiyonları, solunum yolu enfeksiyonları diyebilirim. Haricen de ağız, boğaz, diş eti enfeksiyonları ve yaralarda yıkama suyu veya banyo şeklinde kullanılmaktadır.
Ayrıca çay şeklinde sadece kendisi ya da kombinasyonları 1 yemek kaşığı dolusu drog 150 g. kaynar su ilavesi ile kapalı bir kapta 10 dakika bekletir ve süzerek içerseniz mide barsak sancılarınızı, gazını giderebilirsiniz.
Avrupa da dahilen ve haricen kullanıma göre hazırlanmış çok miktarda preparat vardır. Sıvı, konsantre sıvı çay – bebek çayı, kapsül, jel, merhem, ağız spreyi şeklinde hazırlanmış bu ürünler bol miktarda kullanılmaktadır.
Ülkemizde ise genellikle bebek çaylarının terkibine girmekte bir de kadınlarımız saç rengini açmada kullanmaktadır. Tabii sevgililerin (seviyor sevmiyor) oyununun nesnesi ve sevgililerin saçlarına taç yapılan çiçek olması dışında.
Enver OLGUNSOY